Umuyiinga we Binywiinywi
South African Folktale
Wiehan de Jager

Yabawo lutweela, binywiinywi byaba ni lukhobo. Byakana khuufuna umuyiinga nga babaandu ni bisolo ni bili.

Khanywiinywi shiina khakhaanyala khuuba umuyiinga?

1

Kila khatweela khaloma khari, "Ikhosi niyo inyala lwekhuuba ili ni kamaani luundi ibonekhamo buyiinga." Khakhaandi khaaloma khari, "Taawe, lwekhuuba siliikho ni lihabi, naluundi nga ikukuula, ishikhola ni likono lye kumutaambo busa."

Khakhaandi khaakukuula khari, "Kale khakhuyile Inyoofwe lwekhuuba niyo ili imboofu, naluundi ibuutsa nga italanyi." Khakhaandi kheelamo khari, "Sikunyala khuupaamburukha ta. Umuyiinga we binyiinywi aakha khuuba nga anyala
khuupaamburukha."

2

I pikooko nayo yeelamo nga iwuutsakilisa kumukhiinga kwayo iri, "Nambaasa ndi ise niye uwaakha khuuba umuyiinga. Ise imbonekha buulayi naabi." Tsikhiikhi kweelamo kuri, "Iwe wiyiingayiinga naabi! Ne ise indi ni tsimoni tsitsiifuura buboofu mu
binywiinywi byoosi. Ise naakha khuuba umuyiinga.

Bibiiramile byaayokesa biri, "Taawe, taawe, siinyala yaaba iwe tsikhiikhi ta! Iwe utsya khukona nga inyaanga irura."

3

Biryo binywiinywi byaalekha khutsya aleeyi ta. Lwanyuma khanywiinywi khatweela khaareera shishambaaso. Khaaloma khari, "Uyo unyala khuupaamburukha weyiinga mu ngaaki khufuurayo, niye unyala khuuba umuyiinga weefwe."

Byayookesela atweela biri, "E e e! Nisho!" Byenyukhilamo byaapaamburukha khukhwiyiinga mu ngaaki, byeyiinga khukhwoola mu ngaaki mubweene.

4

Lidubu lyaapaamburukhila khu shifukhu shitweela lyaabirisakho tsinjiinji tsitsiifuura buleeyi mu shibala shoosi. Ikhosi niyo yaapaamburukhila bifukhu bibili yoola mu shifwo shibuusi shishiili angaaki e tsinjiinji.

Ne ingosya niyo yeyiinga mu ngaaki khuumala bifukhu bitaru, nga siiwolakho ta, yaatsya nga ilola kwe nyaanga.

5

Nga ili mu ngaaki iyo, binywiinywi bibiiramile byaawulila nga Ingosya ikukuula iri, "Ise niye ufuura khukhwiyiinga-a-a! Ise niye umuyiinga!"

6

Ne angaakikho khuukifuura niyo, Ingosya yawulila khaakono khakyeekhe khari nga khaloma khari, "Tinki, Tinki! Ise niye ufuura khuuba angaaki! Ise niye umuyiinga!"

Khanywiinywi khano khaaba Naakholo, nga nikho khakhaafuurayo bukyeekhe mu nibyo byoosi. Nikho khewaamba busa khu lyooya lye lutaaha lwe kamaani lwe ngosya, nga ni yaba ilikho ipaamburukha yiyiinga mu ngaaki.

7

Ingosya yelamo iri, "Iwe s'unyala waafuura ise luundi ta." Iryo yeloosela khukhwiiyiingila ilala mu ngaaki naabikho. Yaapaamburukha yeyiinga yaaba
nga sishiinyalisa luundi ta.

Kila ilaangilila iri, "Ise niye uuli angaaki khufuura binywiinywi bibiindi byoosi. Ise niye umuyiinga weenywe!"

8

Ne khukhwaamila mu lutaaha lwayo, mwasookhamo khanywiinywi khakyeekhe tsana. Khaaloma khari, "Tinki, tinki! Tinki, tinki! Iseese niye umuyiinga weenywe!"

Ne Ingosya yaba nga yaaluwile naabi nga sishinyala ni khuupaamburukha luundi ta.

9

Ingosya yewuta aasi mbola busa, nga khaanywiinywi tsana khashiili mu lutaaha lwayo. Binywiinywi bibiiramile byaba Naakholo buubi naabi.

Biryo byaaliindilila busa biri nga khaakoboole, bakhafurakekho kamooya kaakho koosi.

10

Ne Naakholo mu bukyeekhe bwakho ni khaabona nga binywinywi byashe byaakhalaale naabi, khewuta khaatsya kheekhupa mwilowo lilyaba lye ndemu.

11

Biryo binywiinywi bibiiramile byaalakila Tsikhiikhi biri, "Iwe nga n'uuli uwe tsimoni tsimboofu, waakha khuurama ano nga waliindile lilowo lino ukhawaambilise nga kharura ibulafu."

Tsikhiikhi wekhala iburaangisi we lilowo waaliinda.

12

Ne lwekhuuba abe inyaanga yaabilile buulayi, Tsikhiikhi waarakikha khuwuungukhila. Khanywiinywi khakyeekhe tsana Naakholo, khesheenga ibulafu, khaabona nga Tsikhiikhi ali khuukona, khaafubutukha khaarura khaatsya.

13

Tsikhiikhi kwaswaala luukali, lwekhuuba kwaba kwaalekhile khaanywiinywi khafwiiti akho khuutitukha. Ari kukhaweentsa mu shilo mwonyene.

Khu mbuka iye kumuusi, tsikhiikhi eela mu khukona mwonyene, nga binywiinywi bibiindi sibimubonakho ta.

14
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Umuyiinga we Binywiinywi
Author - South African Folktale
Translation - Milton Eridad Shissa
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Lumasaaba
Level - Read aloud