UNdalo noPendo – Abangani bamambala
Ruth Odondi
Rob Owen

Hlangana noNdalo. UNdalo uneminyaka eli-10 ubudala begodu wenza ibanga lesi-5 esikolweni sendaweni yekhabo. UNdalo njalo uphuma phambili eklasini lakhe. "Ngabe iyini ifihlo yakhe?" abalingani bakhe babuzana babodwa.

"Uphuma phambili ngokufunda nangokutlola! Ingabe wenza ngani?" Bamangele bazinghwaye iinhloko. UNdalo ubatjela kobana yena ufunda iincwadi ezinengi khulu. Lokha bona nabacitha isikhathi sabo bangenzi litho, yena ucitha isikhathi sakhe soke afunda njalonjalo.

1

UNdalo kesinye isikhathi urhola imali engange R80 ngeveke. Usebenzisa imali yakhe yokudla kiyo yoke imihlobo yeencwadi azithola esitolo esithengisa iincwadi ezibuyelelwe zasetjenziswa ezisendaweni yekhabo.

Ingabe uNdalo uyithola bunjani imali eyaneleko emalini yakhe yokudla? Ragela phambili ufunde.

2

Hlangana noPendo, ikomozi yomndeni esengwako. Ukhiqiza amalitha webisi angaba ma-20 ngelanga, bese uyise uyalithengisa.

Ikomo idinga ukudla namanzi nesikhathi sokudla esigangeni. Ngokunjalo ke uNdalo usiza ngomsebenzi loyo. Ubaba likaNdalo umnikela imali yokudla esikolweni ngomsebenzi asiza ngawo lo. Ngiyo-ke imali le uNdalo ayibulungako bese athenge ngayo iincwadi iveke neveke.

3

Kokuthoma, uNdalo unikela uPendo isitjhuba samakherothi. Umnikela amakherothi abu-8 ngelanga.

Ilanga nelanga ukha amakherothi esivandeni sikayise anela ilanga loke. Ungayisebenza. Uzokuthola bona uPendo udla amakherothi angaba ma-60 ngeveke. Ungalinganisa ngokunembako bonyana mangaki?

4

Ngemva kwalapho uNdalo uthatha uPendo ayomdlisa emadlelweni.

Uyise wamyelelisa kobana aqale isikhathi adlisa ngaso uPendo angamnikeli isikhathi esingaphezulu kweenquntu ezintathu ze-iri. Esikhathini esinengi uPendo uthoma ukudla imizuzu neyilitjhumi nahlanu ngemva kwe-iri lesibili, bese uNdalo umbuyisela esibayeni ukuyokusengwa nge-iri lesithathu.

5

Ngemva kwalokho uNdalo ufanele aseze uPendo amanzi. Ngaphandle kwamanzi uPendo angekhe akwazi ukukhiqiza ibisi, nanyana uNdalo angamupha ukudla okunengi kangangani!

UNdalo ukha amanzi epompeni yendawo ngemigqomu ngombana ingekho ipompi eseduze nakwabo. Amathumbu kaPendo athwala amanzi angaba malitha ama-30. Umgqomu wakaNdalo uthwala amalitha ama-5 kwaphela. Ukuze uNdalo azalise amathumbu waka Pendo kuzokudingeka kobana abuyelele kanengi ukuyokukha amanzi. Ungakwazi ukubala kobana kudingeka uNdalo abuyelele kangaki epompeni?

6

Ngemva kwalapho, uNdalo usa uPendo kuyise ukuze amdlise ukudla kwakhe kwangamalanga okungaba-12kg womgodla wesiphila. Kungaba pheze-90kg yemigodla yesiphila ngeveke.

Umgodla ngamunye ubiza R30. UNdalo usebenza inani elingabiza ngeveke ukuthenga ukudla kukaPendo. Uthoma ngokusebenza inani lemigodla eli-7 ebiza R40, eyenza R280 bese ukhipha iR7 ukuze athole R273. "Lokho kuyi-R1000 ngenyanga!" UNdalo uyalinganisa. Ingabe unembile?

7

Uyise likaNdalo usenga uPendo kabili ngelanga. UPendo ukhipha ibisi eli-24 yamalitha ngelanga, okutjho ukuthi ukhipha amalitha ali-12 ngokusengwa okukodwa.

Kesinye isikhathi uNdalo ulekelela ngokusenga kodwana akusilula njengombana kuqaleka. Ngelinye ilanga bekaqabanga ayedwa. "Ngelinye ilanga ngizokuba neenkomo ekungezami begodu kuzokudingeka bonyana ngizisengele zona zoke."

8

Uyise uthela ibisi elingemgqomini ngemabhodlelweni amancani anamalitha amabili nofana ilitha elilodwa. Uthengisa ilitha yebisi nge-R8. Kanye ngeveke uyise likaNdalo unikelela isikolo ngamalitha ama-25 webisi.

Umntwana ngamunye uthola ikotara yelitha eyodwa yebisi. Lokho kutjho bonyana abantwana aba-100 basela ibisi ngalelo langa.

9

Kelinye nelinye ilitha lebisi elithengisiweko, uyise umnikela i-50c. Lokhu kubonakala kwangathi akusiyo imali enengi, kodwana uyise uthengisa amalitha webisi ama-24 ngelanga, kwenza imali enengi khulu. Ungatjho bonyana yimalini?

UNdalo ubulunga imali yakhe bekube ngomgqibelo bese utjhinga esitolo seencwadi. Incwadi ayibizi ngaphezulu kwe-R10, okutjho ukuthi ngeveke okuthengiswe kuhle ibisi angathenga iincwadi ezimbalwa.

10

UNdalo naye uyakuthanda ukusela ibisi lika Pendo. Uyise uthi ibisi lakha amathambo namazinyo aqinileko begodu lenza umuntu ahlale aphilile emzimbeni. Ngokusela ibisi abe adle nemirorho ebuya esivandeni sikayise, uNdalo wondlekile! Akaguli njalo begodu akahlali alambile.

11

UNdalo akakhohlwa ukuthokoza uPendo njalo nakuphela ilanga. Umtlomelisa ngokumupha amakherothi nofana amakari womrorho akhitjhwe alahlwa eduze nesivande.

"Ngiyathokoza Pendo umngani oqakathekileko. Kungebanga lakho kobana ngihlale ngiqinile, ngiphilile begodu ngihlakaniphile. Nange bekungasuwe bengingekhe ngakwazi ukuthenga iincwadi lezi engizifundako ezingisiza kobana ngihlale ngikhamba phambili etlasini lami!"

12
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
UNdalo noPendo – Abangani bamambala
Author - Ruth Odondi
Translation - Phephelaphi Mnguni
Illustration - Rob Owen
Language - isiNdebele
Level - Read aloud