Ankamafio
Lesley Koyi
Wiehan de Jager

Gbekɛbii hii kobɔlɔi komɛi hi shi yɛ Okaishi maŋ lɛ mli heko banee. Amɛbɛ ninaa ko kɛha nɔyaa, jetsɛremɔ gbɛ kɛkɛ amɛ kpaa. Leebi ko lɛ, oblahii nɛɛ miikota amɛ sai kɛjɛ kpo nɔ ŋanii lɛ, he ni amɛwɔ lɛ. Bɔ ni afee ni fɛi akaye amɛ fe nine lɛ, amɛsha jwɛi kɛfee kɔɔyɔɔ lɛ mli kulɔɔ. Gbekɛbii hii lɛ ateŋ mɔ kome ji Ankamafio. Lɛ ji gbekɛ kwraa ni yɔɔ amɛ teŋ.

1

Be ni Ankamafio fɔlɔi shi jeŋ lɛ, eye afi enumɔ pɛ. Ekɛ etsɛkwɛ yahi shi. Nuu nɛɛ kwɛɛɛ gbekɛ lɛ jogbaŋŋ. Ehaaa Ankamafio niyenii jogbaŋŋ. Ehani gbekɛ lɛ tsu nii deŋdeŋ.

2

Kɛji Ankamafio wie nitsumɔ lɛ he lɛ, etsɛkwɛ lɛ yiɔ lɛ. Be ni Ankamafio bi etsɛkwɛ lɛ kɛji ebaanyɛ eya skul lɛ, etsɛkwɛ lɛ yi lɛ ni ekɛɛ, "Olu tsɔ kɛha nɔ ko kasemɔ." Afii etɛ sɛɛ lɛ, Ankamafio nyɛɛɛ nyafimɔ nɛɛ dɔŋŋ hewɔ lɛ ejo foi kɛjɛ etsɛkwɛ lɛ ŋɔ. Eyabɔi gbɛjegbɛ lɛ nɔ hii.

3

Gbɛjegbɛ lɛ nɔ shihilɛ wa naakpa. Gbekɛbii hii lɛ gboɔ deŋme dani amɛ naa niyenii. Bei komɛi lɛ amɔmɔɔ amɛ ni bei komɛi lɛ ayiɔ amɛ. Kɛji amɛheye lɛ, mɔ ko bɛ ni yeɔ buaa amɛ. Shika ni amɛnaa kɛjɛɔ nibaa mli kɛ nibii bibii hɔɔmɔ mli lɛ ni amɛkɛlɛɔ amɛ he. Kui krokomɛi ni miitao amɛye amɛ nɔ kɛ amɛbanɔɔ. Enɛ haa ni shihilɛ lɛ mli waa diɛŋtsɛ.

4

Gbi ko be ni Ankamafio miikwɛ jwɛi tsɛnsi lɛ mli lɛ, ena adesa wolo momo ko. Etsumɔ wolo lɛ he muji lɛ, ni ekɛ wolo lɛ wo ekotoku lɛ mli. Kɛjɛ nakai gbi lɛ, daa nɛɛ lɛ ekɔɔ wolo lɛ ni ekwɛɔ mfonii ni yɔɔ mli lɛ. Eleee bɔ ni akaneɔ emli wiemɔi lɛ.

5

Mfoniri lɛ wieɔ gbekɛ nuu ko ni ebatsɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ. Shwane fintiŋŋ po ankamafiolaa ni eji kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ. Bei komɛi lɛ, enaa ehe akɛ lɛ ji gbekɛ nuu niyɔɔ adesa lɛ mli lɛ.

6

Je lɛ mli ejɔ ŋanii ni Ankamafio damɔ gbɛjegbɛ lɛ he eeba shika. Nuu ko nyiɛ banina lɛ ni ekɛɛ, "Helo, atsɛɔ mi Tɔmas, mitsuɔ nii yɛ biɛ nɔɔŋ, yɛ he ni obaana niyenii ni oye." Etsɔɔ lɛ shia ko ni asha he wuɔfɔ ni abu yiteŋ kɛ ziŋle bluu. "Miheɔ miyeɔ akɛ obaaya na niyenii yɛ jɛmɛ?" ekɛɛ. Ankamafio kwɛ nuu lɛ, ni ekwɛ shia lɛ, ni ekɛɛ, "Ekolɛ," kɛkɛ ni eho etee.

7

Nyɔji babaoo sɛɛ lɛ, gbekɛbii hii kobɔlɔi nɛɛ bayɔse Tɔmas jogbaŋŋ. Esumɔɔ mɛi kɛwiemɔ, titri mɛi ni yɔɔ gbɛjegbɛ lɛ nɔ. Tɔmas bo mɛi awala mli saji toi. Ehiɛ ka shi ni eyɛ mɛi ahetsui, enyafiii mɔ ni ebuɔ mɔ. Gbekɛbii lɛ ekomɛi bɔi shia ni asha he wuɔfɔ kɛ bluu lɛ mli yaa kɛha amɛ shwane niyenii.

8

Ankamafio ta shi eekwɛ mfoniri wolo lɛ mli kɛkɛ ni Tɔmas bata emasɛi. "Mɛni adesa lɛ kɛɔ?" Tɔmas bi lɛ. "Ekɔɔ gbekɛ nuu ko ni batsɔ etsɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudulɔ ko he," Ankamafio here lɛ nɔ. "Mɛni ji gbekɛ nuu lɛ gbɛi?" Tɔmas bi lɛ. "Mileee, mileee bɔ ni akaneɔ nii," Akamafio wie blɛoo.

9

Be ni amɛkpe lɛ, Ankamafio bɔi lɛ diɛŋtsɛ ehe sane gbaa kɛtsɔɔ Tɔmas. Egba lɛ etsɛkwɛ lɛ he sane kɛ bɔ ni ejo foi kɛjɛ eŋɔ. Tɔmas ewieee tsɔ ni ekɛɛɛ Ankamafio nɔ ni efee hu shi ebo lɛ toi jogbaŋŋ. Bei komɛi lɛ amɛgbaa sane be ni amɛyeɔ nii yɛ shia ni akɛ ziŋle bluu ebu yiteŋ lɛ.

10

Be ni Ankamafio ye efɔmɔ gbijurɔ ni ji nyɔŋma lɛ, Tɔmas ha lɛ adesa wolo hee ko. Adesa ni yɔɔ wolo lɛ mli lɛ wieɔ akrowa gbekɛ nuu ko ni da ni ebatsɔ bɔɔlutswalɔ kpanaa ko he. Tɔmas kane adesa lɛ etsɔɔ Ankamafio bei saŋŋ kɛyashi gbi ko ni ekɛɛ, "Efeɔ mi akɛ eshɛ be ni obaaya skul ni oyakase bɔ ni akaneɔ nii. Te osusuɔ tɛŋŋ?" Tɔmas gbala mli akɛ ele he ko ni gbekɛbii baahi shi yɛ kɛya skul.

11

Ankamafio susu shihilɛhe nɛɛ kɛ skulyaa lɛ he. Esusu akɛ ekolɛ etsɛkwɛ lɛ sane ja akɛ elu tsɔ kɛha nɔ ko kasemɔ? Esusu akɛ ekolɛ abaayayi lɛ yɛ shihilɛhe hee nɛɛ? Eshe gbeyei. "Ekolɛ ebaahi kwraa akɛ mahi gbɛjegbɛ lɛ nɔ," ejwɛŋ.

12

Ekɛɛ Tɔmas enaagba nɛɛ. Daa gbi lɛ nuu nɛɛ woɔ gbekɛ nuu nɛɛ hewalɛ akɛ shihilɛ yɛ shihilɛhe hee lɛ baahi fe he ni eyɔɔ lɛ.

13

Enɛ hewɔ lɛ Akamafio fa eyahi tsu ko mli yɛ shia ni abu yi eŋɔli lɛ. Ekɛ gbekɛbii enyɔ komɛi ni hi tsu lɛ mli. Gbekɛbii nyɔŋma ni yɔɔ shia lɛ mli. Kɛfata amɛ he lɛ, Nyɛkwɛ Sisi kɛ ewu, gbeei etɛ, alɔnte kome kɛ abotia momo ko hu hi shia lɛ mli.

14

Ankamafio bɔi skul yaa. Nikasemɔ lɛ wa naakpa ejaakɛ nibii pii yɛ ni kpaako ebaakase. Bei komɛi lɛ enijiaŋ jeɔ wui. Shi esusuɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ kɛ bɔɔlotswalɔ lɛ ni ekane amɛ sane yɛ adesa wolo lɛ mli lɛ ahe. Tamɔ amɛ fee lɛ, lɛ hu enijiaŋ ejeee wui.

15

Ankamafio ta yale lɛ mli yɛ shia ni abuyi eŋɔli lɛ mli eekane adesa wolo ni ekɛjɛ skul lɛ. Tɔmas bata emasɛi kpaakpa. "Mɛni adesa lɛ kɛɔ?" Tɔmas bi. "Ekɔɔ gbekɛ nuu ko ni batsɔ tsɔɔlɔ he," Ankamafio here nɔ. "Mɛni ji gbekɛ lɛ gbɛi?" Tɔmas bi. "Egbɛi ji Ankamafio," Ankamafio kɛɛ ni eŋmɔ mugɛɛ.

16
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Ankamafio
Author - Lesley Koyi
Translation - Elizabeth Ocansey (OLE Ghana)
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Ga
Level - Longer paragraphs