Brenda Fassie, Muimbi wa Bvumo wa Afrika wa Muzika wa Pop
Sara Mohale
Khanyisa Masemola


Nga ḽa 3 Ḽara 1964, ḽokishini ḽa Langa, ngei Cape Town, ho bebwa muimbi wa bvumo. O vha a tshi pfi Brenda Nokuzola Fassie.
-
O vha a tshi vhidzwa nga dzina ḽa miswaswo ḽa ‘MaBrrr’ nga vhatevheli vhawe vha dzimilioni.
-
O vha a tshi bva muṱani wa vhashai. Mme awe vho vha vhe mukunakisi, ngeno khotsi awe vho lovha e na miṅwaha mivhili fhedzi.
1
Brenda o vha e lupedzi lwa vhana vha ṱahe. Mme awe vho humbula uri vha ḓo wana ṅwana wa mutukana.
-
Musi Brenda a tshi bebwa, vho vha vho tea u humbula nga u ṱavhanya dzina ḽa ṅwana wa musidzana.
-
Sa muimbi, mme a Brenda vho nanga u rina ṅwana wavho dzina ḽa Brenda Lee ane a vha muimbi wa Muamerika.
2
Musi e na miṅwaha miṋa, Brenda o vha a tshi imba maguvhanganoni a kereke. Mme awe vho vha vha tshi lidza piano nahone Brenda a imba.
-
Musi e na miṅwaha ya rathi, Brenda o vha a tshi vho imba na tshigwada tshi vhidzwaho ‘Tiny Tots,’ a tshi imba na u badelwa nga vhaendelamashango.
3
Musi e miṅwahani ya vhufumi, ho vha hu tshi bvuma ene fhedzi kha vhaimbi vha Cape Town.
-
Mubveledzi wa bvumo wa muzika, Koloi Lebona o ya a mu dalela. O vha o funesa ipfi ḽawe ḽavhuḓi.
-
Nga murahu Brenda a pfulutshela Johannesburg, nahone nga u ṱavhanya a thoma tshigwada, ‘Brenda and the Big Dudes.’
4
Tshenetsho tshigwada tsho bvisa luimbo lwe lwa rengiwa vhukuma fhano Afrika Tshipembe, ‘Weekend Special’.
-
Vhatevheli vhawe shangoni ḽoṱhe, vharema na vhatshena, vhaṱuku na vhahulwane, vho vhonwa vha tshi khou lu dzhaivela.
-
Lwonolwo luimbo lwo vha lu tshi takalelwa nga vhathu vhanzhi, zwihuluhulu u bva nga Ḽavhuṱanu u swika nga Swondaha!
5
Nga 1998, Brenda o shumisana na Chicco Twala ane a vha mubveledzi wa muzika. Vho bveledza rekhodo dze dza rengisa kopi dza zwigidigidi. Dziṅwe dza rekhodo dze dza rengiseswa ndi ‘Too late for Mama,’ ‘Memeza’, na ‘Nomakanjani.’
-
U bvelela hawe zwo ita uri a wane zwiphuga fhano Afrika Tshipembe na seli ha malwanzhe. Zwino Ma Brr o vha o no bvuma u mona na shango ḽoṱhe!
6
Fhano Afrika tshipembe, Brenda o vha o bvuma lwe ha vha hu si na munyanya une khawo ha si lidzwe naho hu luimbo luthihi fhedzi lwawe.
-
‘Vulindlela’ lwo vha lu tshi lidzwa minyanyani ya mbingano.
-
‘Ag shame lovey’, lwo vha lu tshi funeswa nga vhana vhane vha edzisa kutshinele kwawe na maitele awe.
7
Vhatevheli vha Brenda vho vha vha tshi vhidzelela dzina ḽawe dzikhonsathini musi vho lindela uri a dzhene tshiteidzhini.
-
Musi a tshi imba, vhatevheli vho vha vha tshi imba nae na u lila nga tshifhinga tshithihi. U pfa ipfi ḽawe zwo vha ita uri vha sukumedze vhalindi vha tshi tama fhedzi u mu fara!
8
Nga 1990, MaBrrr o ṱhonifha Vho-Nelson Mandela nga u vha imbela luimbo lwa bvumo ‘Black President.’
-
Vho vha vha tshee vho valelwa dzhele nahone nga murahu muvhuso wa tshiṱalula wa thivhela u lidzwa ha lwonolwo luimbo.
-
Zwenezwi zwo ita uri a imbe nga Tshizulu, Tshithosa na Tshisuthu. Zwenezwo zwa ita uri vhathu vha mu funese.
9
Naho Brenda o khunyeledza muḽoro wawe wa u vha muimbi wa bvumo wa pop, o lovha a tshee muṱuku, e na miṅwaha ya 39, nga ḽa 9 Shundunthule, 2004.
-
Ḽo vha ḓuvha ḽi ṱungufhadzaho vhukuma fhano Afrika Tshipembe. Vhathu vho tshuswa nga mafhungo a u lovha hawe. Vhanzhi vho lilela u lovha ha hoyu muimbimakone.
-
O sia murwa wawe, Bongani.
10
Nga murahu ha lufu lwawe, gogo ḽa vhatevheli vhawe ḽo gidimela mavhengeleni u renga muzika wawe.
-
Vhatevheli vho vha vha tshi tenda uri muzika wawe u nga si tsha wanala.
-
Zwi vhonala u nga khamphani yo rengisa zwigidi na zwigidi zwa aḽibamu dzawe.
11
Ngei Newtown, Johannesburg, hu na tshifanyiso tsha koporo tsha Brenda tsho vhaḓiwaho. Tsho vhaḓelwa u mu ṱhonifha.
-
Tsini na tshifanyiso hu na tshidulo tshine vhathu vha nga dzula khatsho, uri vha ṱwe na Muimbi wa Bvumo wa Afurika wa Muzika wa Pop.
12
Brenda o vha e muimbi wa bvumo wa muzika ane a sa ḓo hangwiwa.
-
Ndi muṅwe wa vhaimbi vhahulwane vha Afurika Tshipembe vha muzika wa pop nahone o ṱuṱuwedza vhaimbi vhanzhi.
-
Zwino, mirafho miswa i khou tumbula nyimbo dze dza vha dzi tshi ita uri vhathu vhoṱhe vha ṱoḓe u tshina.
13

Mbudziso


  1. Brenda o bebelwa ngafhi?
  2. Ni humbula uri ndi ngani vho vhidza tshigwada ‘Tiny Tots’?
  3. Muzika wa Brenda wo vha u tshi ita uri vhatevheli vhawe vha ḓipfe hani? Ṱalutshedzani phindulo yaṋu.
  4. Muvhuso wa tshiṱalula wo vha u mini? Wanani zwo engedzeaho.
  5. Olani nahone ni ṅwale tshipiḓa tshine na tshi funesa tsha nganea.
14


Heyi bugu ya nganea yo sikwa na u ṅwalwa nga Lupedi sa tshipiḓa tsha phurodzhekthe ya matheriaḽa dza u vhala ya Zenex Ulwazi Lwethu ya 2021.
15
16
Your attribution should include the following:
Title: Brenda Fassie, Muimbi wa Bvumo wa Afrika wa Muzika wa Pop
Author/s: Sara Mohale
Translator/s: Doris Manyamalala
Illustrator/s: Khanyisa Masemola
Assurer/s: Tshedza Tlhako
Language: Tshivenḓa

© Zenex Foundation - Saide 2024

CC BY includes the following elements:
 BY   – Credit must be given to the creator