Please view the book
in landscape mode.
Lilanga Lemalungelo Eluntfu
Arnold Mushwana
Thulisile Shongwe
—
—
Lilanga Lemalungelo Eluntfu ligujwa eNingizimu Afrika ngemhlaka 21 Indlovulenkhulu njalo ngemnyaka.
-
Lencwadzi yetindzaba imayelana nemlandvo kanye nekubaluleka kwaleliholide lesive.
1
Ngesikhatsi selubandlululo, bantfu labamnyama baseNingizimu Afrika bebacindzetelwe.
-
Bantfu balwa nelubandlululo nemitsetfo yalo lengenabo bulungiswa. Bebalwela inkhululeko nekuba nemalungelo lalinganako.
-
Ngemhlaka 21 Indlovulenkhulu minyaka yonkhe, sive sikhumbula bantfu baso labalwela inkhululeko.
2
Nga 1960 ngemhlaka 21 Indlovulenkhulu, bantfu base-Sharpeville nebaseLanga baba nemishuco.
-
Bebabhikisha ngenca yemitsetfo lengenabo bulungiswa yahulumende welubandlululo. Bashuca ngobe bebaphikisana ‘nemtsetfo wemapasi’.
-
“Amandla! Ngawethu! Amandla Ngawethu!” kumemeta babhikishi.
3
E-Sharpeville, bebahlabelela futsi bashuca ngekuthula baya esiteshini semaphoyisa.
-
Kwatsi lapho emaphoyisa abona sicuku sebantfu, emaphoyisa ahlasela babhikishi.
-
Bantfu babaleka, labanye balimala. Kantsi labanye balahlekelwa timphilo tabo.
4
Umhlaka 21 Indlovulenkhulu wacale wakhunjulwa njengeLilanga Lase-Sharpeville.
-
Lelilanga lentiwa liholide lesive ngemuva kwelukhetfo lwentsandvo yelinyenti lwa- 1994.
-
Sive sisuke sikhumbula bantfu labalwela inkhululeko. Lena yindlela yekutsi kubo siyabonga.
5
INingizimu Afrika ineMtsetfosisekelo wentsandvo yelinyenti. Bantfu lababhala loMtsetfosisekelo lomusha bebafuna kutsi bonkhe bantfu bawahloniphe emalungelo eluntfu.
-
UMtsetfosisekelo waseNingizimu Afrika uniketa takhamuti takhona emalungelo kanye nalokufanele tikwente. Wonkhe umuntfu unemalungelo lafanako.
6
Minyaka yonkhe, umhlaka 21 Indlovulenkhulu uba liholide lesive. Emahhovisi netikolo kuyavalwa.
-
Leli lilanga lekugubha umkhosi wemalungelo eluntfu. Lilanga lekugubha umkhosi wekulingana.
-
Bantfu bagubha umkhosi walelilanga futsi balihloniphe ngetindlela letehlukene.
7
Bantfwana bangagubha umkhosi walelilanga lelibalulekile ngekutsi bakhulume ngemalungelo abo njengelusha.
-
Yebo, bantfwana nabo banawo emalungelo!
-
Emalungelo ebantfwana aluhlobo lolukhetsekile lwemalungelo eluntfu, lentelwe bantfwana labaneminyaka lengaphansi kweminyaka le-18 budzala.
8
Bonkhe bantfwana banemalungelo lalinganako. Wena uyawati yini emalungelo akho?
-
“Lilungelo lekunakekelwa,” kusho Ntombi.
-
“Lilungelo lekuba nelibito!” kumemeta Nsuku
-
“Lilungelo lekuhlala eveni lakini, nobe kulelinye live,” kusho Shadrack.
9
“Lilungelo lekuphepha,” kusho Melanie, emuva.
-
“Lilungelo lemfundvo,” kusho Arnold.
-
“Lilungelo lekutsi NGINGALINYATWA nobe ngihlushwe,” kusho Nhlayiselo.
10
Lawo ngulamanye emalungelo bonkhe bantfwana lebanawo.
-
Sinemalungelo futsi siphindze sibe nalokufanele sikwente. Sinemalungelo kanye netibopho.
-
Ngutiphi tibopho bantfwana lebanato?
-
“Sibopho sekwenta imisebenti yasekhaya,” kusho Ann.
11
“Sibopho sekunakekela umtimba nengcondvo yami nekutsi ngihlale ngiphile kahle,” kusho Nsuku.
-
“Sibopho sekuphatsa labanye ngendlela natsi lesifuna basiphatse ngayo,” kusho Cheyeza.
-
“Sibopho sekutimisela esikolweni,” kusho Mixo.
12
“Sibopho sekuhlonipha emalungelo alabanye,” kusho Lerato.
-
Sonkhe sinesibopho sekuhlonipha emalungelo alabanye bantfu.
-
Bonkhe bantfu bayalingana.
-
Lilanga Lemalungelo Eluntfu limayelana nenkhululeko nekulingana kwabo bonkhe bantfu.
13
—
—
Imibuto
Yini leyenta umhlaka 21 Indlovulenkhulu ube liholide lesive eNingizimu Afrika?
Ayini emalungelo eluntfu?
Niketa tibonelo letintsatfu temalungelo ebantfwana.
Tfola Umculu Wemalungelo waseNingizimu Afrika. Bhala luhla lwemalungelo.
Ukukhombisa kanjani kubonga umndeni wakho?
Ingabe Umtsetfo Wemalungelo Ebantfu eNingizimu Afrika uyafana yini newemalungelo ebantfu eNhlangano yaMhlabuhlangene (
UN)
? Chaza.
Umtsetfosisekelo waseNingizimu Afrika ubeka emalungelo nemisebenti yabo bonkhe bantfu labaseveni. Fundza ngemisebenti lesihlanu yebahlali lebhalwe kuMtsetfosisekelo.
14
—
—
Tincwadzi letikuloluchungechunge
Lilanga Lekubuyisana
Lilanga Lenkhululeko
Lilanga Lemagugu
Lilanga Lemalungelo Eluntfu
Lilanga Labomake
Lilanga Letisebenti
Lilanga laLabasha
15
—
—
Lendzaba icanjwe yaphindze yabhalwa ngesiTsonga, njengencenye yephrojekthi yetintfo tekufundza te-Zenex Ulwazi Lwethu ya-2020.
16
Your attribution should include the following:
Title
: Lilanga Lemalungelo Eluntfu
Author/s
: Arnold Mushwana
Translator/s
: Simangele Khoza
Illustrator/s
: Thulisile Shongwe
Assurer/s:
Mduduzi Benjie Shongwe
Language:
Siswati
© Zenex Foundation - Saide 2025
CC BY
includes the following elements:
BY
– Credit must be given to the creator