Vhuṱali ha Mulalo Doyoyo
Arnold Mushwana
Thulisile Shongwe


Heyi ndi nganea ya Mulalo Doyoyo, Mutumbuli na Muḓivhi wa Saintsi wa Afurika Tshipembe.
-
Vhatumbuli ndi vhathu vhane vha humbula na u sika zwithu zwiswa zwo fhamba-fhambanaho.
-
Mulalo u shumisa Saintsi na Thekinoḽodzhi u sika zwithu zwiswa zwine zwa thusa vhathu na vhupo.
1
“Ndi khou ṱoḓa u ni vhudza nga Muinzhiniere we a vha Mutumbuli a ḓivheaho. O bebelwa muḓanani wa Vondwe,” hu thoma Mudededzi Mary.
-
“Mudededzi, Vondwe ndi ngafhi?” hu vhudzisa Lulama.
-
“Ndi fhethu ha mahayani ngei Vunḓuni ḽa Limpopo,” hu fhindula Mudededzi.
2
Mulalo Doyoyo o bebwa nga 1970. No vha ni ngafhi nga 1970?” hu vhudzisa Mudededzi Mary.
-
“Ro vha ri sa athu vha hone nga 1970, Mudededzi,” hu fhindula Jack a tshi khou sea.
-
“Mulalo o thoma tshikolo tsha murole wa fhasi ngei Vondwe nga 1977,” Mudededzi a tshi bvela phanḓa.”
3
“Musi a tshi ya tshikoloni tsha murole wa nṱha, o funa pfunzo dza Saintsi na dza Vhuinzhiniere,” hu amba Mudededzi Mary.
-
“Vhuinzhiniere ndi mini?” vha tshi vhudzisa.
-
“Ndi Saintsi na Thekinoḽodzhi zwo ṱangana,” Nkoka u a fhindula.
-
“Ndi u ita mitshini, zwifhaṱo, na zwiṅwe zwithu,” Kulani u a fhindula.
4
“Noṱhe ni khou amba zwone. Vhainzhiniere vha puḽana na u fhaṱa mitshini, zwithu, na zwifhaṱo. Vha shumisa Saintsi na Thekinoḽodzhi,” hu amba Mudededzi.
-
“Nga murahu ha u fhedza tshikolo ngei Sekondari ya Mbilwi, Mulalo o wana thikhedzo ya masheleni ya u gudela Vhuinzhiniere ngei Yunivesithi ya Cape Town,” Mudededzi a tshi bvela phanḓa.
5
“Musi e yunivesithi, Mulalo o thoma dzangano ḽi vhidzwaho Temescial.
-
Temescial i imela ‘Thekinoḽodzhi, mishonga, na saintsi zwa vhathu vhoṱhe’.
-
Temescial i ṱuṱuwedza vhaswa uri vha gude Saintsi, Thekinoḽodzhi, Vhuinzhiniere na Dzimbalo.
-
Ri ḓo wana zwo engedzeaho nga haya mafhungo.”
6
“Nga murahu ha uri a ṱhaphudze digirii yawe ya u thoma, Mulalo o ya Amerika. O guda na u funza kha yunivesithi dza henefho.
-
O funza Saintsi na Dzimbalo. Dzimbalo ndi mini?” hu vhudzisa Mudededzi Mary.
-
“Ndi ngudo ya mbalo, zwivhumbeo na dziphetheni,” hu amba Akani.
7
“Ndi zwone zwenezwo Akani,” Mudededzi a tshi amba.
-
A bvela phanḓa na mafhungo.
-
“Mulalo u vhidzwa dokotela. Ndi ngauri o swikelela digirii ya nṱhesa ya PhD. Musi no no vha na digirii yeneyo, ni tou pfi vho dokotela. Ndi muḓivhi makone wa Vhuinzhiniere.”
8
“Nga phanḓa ha uri ndi ni vhudze nga zwe Mulalo a zwi tumbula, imani ndi ni vhudze nga ha tshishumiswa tsha u fhaṱa tshi vhidzwaho semennde,” hu amba Mudededzi.
-
“Semennde i na tombo ḽa ḽaimi nahone i shumiswa kha zwifhaṱo zwinzhi.
-
Tombo heḽi ḽi bwiwa fhasi mugodini, ḽa gaiwa ḽa fhiswa u itela u ita semennde.”
9
“Vhagudiswa, Mulalo o tumbula zwishumiswa zwa u fhaṱa zwi si na tombo. Fhedzi zwine zwa shumisa muḽora na maṅwe malaṱwa.
-
Hezwi zwi amba uri zwi a konadzea u ita semennde nga nnḓa ha u bwa matombo a ḽaimi u bva kha Ḽifhasi. Vhupo a vhu tshinyali.”
10
“Mulalo o dovha a tumbula mutshini wa Ecocast wa u ita zwidina. Hoyu mutshini u vhulunga maḓi na muḓagasi. Maḓi ha wanali nga hu leluwaho!”
-
“Ri songo sia bommbi dzo vulea,” hu amba Jack.
-
“Ee, muṅwe na muṅwe u na vhuḓifhinduleli ha u vhulunga maḓi,” hu fhindula Lulama.
11
“Ndi phetha nganea yanga nga tshithuthuthu tsha haidrodzhini! Tshithuthuthu tshi vhidzwa ‘Ahifambeni’. Mulalo o tumbula tshenetshi tshithuthuthu na vhaṅwe vhaṱoḓisisi,” hu amba Mudededzi.
-
“Tshithuthuthu tsha haidrodzhini, zwi a takadza hezwi!” hu amba Nkoka.
-
“Ahifambeni! Kha ri ṱuwe!” hu amba Nkoka.
12
“Ee, kha ri ṱuwe ri gude Vhuinzhiniere ri tumbule zwithu zwavhuḓi!” hu amba Kulani.
-
“Kha ri shumise Saintsi na Thekinoḽodzhi u tandulula thaidzo nahone ri ḓiphine!” hu amba Nkoka.
-
“Ndo vha ndi tshi zwi ḓivha uri nganea ya Mulalo i ḓo ni ṱuṱuwedza!” hu amba Mudededzi Mary vha tshi ṅwethuwa.
13

Dzimbudziso


  1. Ni takalela u guda mini? Ndi ngani ni tshi funa u zwi guda?
  2. Ni vhona u nga ndi mini tsho itaho uri Mulalo a fune Saintsi na Vhuinzhiniere?
  3. Wanani zwo engedzeaho nga mifuda yo fhambanaho ya Vhuinzhiniere.
  4. Wanani zwo engedzeaho nga vhatumbuli vha fhano Afrika.
14

Bugu dza tsielano iyi


  • Andile Mji
  • Asnath Mahapa
  • Bongani Mayosi
  • Charlotte Maxeke
  • Mmantsane Moche Diale
  • Mulalo Doyoyo
  • Tebello Nyokong
  • Tshilidzi Marwala
15


Heyi bugu ya nganea yo itwa na u ṅwalwa nga Lutsonga, sa tshipiḓa tsha phurodzhekthe ya Zenex Ulwazi Lwethu ya bugu dza u vhala ya 2020.
16
Your attribution should include the following:
Title: Vhuṱali ha Mulalo Doyoyo
Author/s: Arnold Mushwana
Translator/s: Tshedza Tlhako
Illustrator/s: Thulisile Shongwe
Assurer/s: Doris Manyamalala
Language: Tshivenḓa

© Zenex Foundation - Saide 2024

CC BY includes the following elements:
 BY   – Credit must be given to the creator