Dikakanyo tše bohlale tša Mulalo Doyoyo
Arnold Mushwana
Thulisile Shongwe
Sepedi
Longer paragraphs

——


Ye ke kanegelo ya Mulalo Doyoyo, Mohlami le Ramahlale wa Afrika Borwa.
-
Bahlami ke batho bao ba naganago le go hlama dilo ka moka tše difsa.
-
Mulalo o šomiša Saense le Theknolotši go hlola ditšweletšwa tšeo di thušago batho le tikologo.
1
“Ke nyaka go le botša ka Moentšenere yoo a ilego a ba mohlami wa go tuma. O belegetšwe motsaneng wa Vondwe,” Morutišigadi Mary a thoma ka go realo.
-
“Morutišigadi, na Vondwe ke mo kae?” Lulama a botšiša.
-
“Vondwe ke motse wa magaeng Profenseng ya Limpopo,” morutišigadi a araba.
2
“Mulalo Doyoyo o belegwe ka ngwaga wa 1970. Na lena le be le le kae ka 1970?” Morutišigadi Mary a botšiša.
-
“Re be re se gona ka ngwaga wa 1970, morutišigadi,” Jack a araba a bile a sega.
-
“Mulalo o thomile sekolo ya Vondwe ka ngwaga wa 1977,” morutišigadi a tšwela pele.”
3
“Ge a eya sekolong se se phagamego sa Mbilwi, o ile a thoma go ba le lerato la Saense le Entšenere,” Morutišigadi Mary a realo.
-
“Na Boentšenere ke eng?” a botšiša.
-
“Ke Saense le Theknolotši di kopantšwe,” Nkoka a araba.
-
“Ke go dira metšhene, meago le dilo tše dingwe,” Kulani a fetola.
4
“Bobedi bja lena le nepile. Baentšenere ba akanya le go hlama metšhene, dilo le dibopego. Ba šomiša Saense le Theknolotši,” Morutišigadi a realo.
-
“Morago ga go fetša dithuto sekolong se se phagamego sa Mbilwi, Mulalo o ile a thopa thekgo ya mašeleng gore a yo ithutela Boentšenere gola Yunibesithi ya Kapa,” a tšwela pele.
5
“Ge a le yunibesithi, Mulalo o ile a thoma mokgatlo wa go bitšwa Temescial.
-
Temescial e emetše: Technology, Medicine and Science for All.”
-
Temescial e hlohleletša baswa go ithuta Saense, Theknolotši, Boentšenere le Mmetse.
-
Re tla utolla tše ntši ka taba ye ka morago.”
6
“Morago ga go hwetša tikrii ya gagwe ya mathomo, Mulalo o ile a ya Amerika. O be a ithuta le go ruta diyunibesithing tša gona fao.
-
O rutile Saense le Mmetse. Na Mmetse ke eng?” Morutišigadi Mary a botšiša.
-
“Thuto ya dipalo, dibopego le dipaterone,” Akani a realo.
7
“Ke nnete, Akani,” Morutišigadi a realo.
-
A tšwela pele ka kanegelo ya gagwe.
-
“Mulalo o na le lengwalo la bongaka. O hweditše tikrii ya dithuto tša godimo, PhD. Ka morago ga go humana lengwalo le, o bitšwa ngaka. Ke setsebi lefapheng la gagwe la Boentšenere.”
8
“Bjale, pele ke go botša ka dilo tšeo Mulalo a di hlamilego, e reng ke le gopotše ka sedirišwa sa go aga seo se bitšwago samente,” Morutišigadi a realo.
-
“Samente e na le maswika a laeme. E šomišwa go dira meago ye mentši.
-
Leswika le a epšwa, la šilwa ya ba lerole ke moka la fišwa go dira samente.”
9
“Barutwana, Mulalo o hlamile sedirišwa sa go aga seo se se nago leswika. Se šomiša molora le dilo tše dingwe tša go lahlwa.
-
Seo se ra go re, go a kgonagala go dira samente ka ntle le go šomiša leswika la laeme go tšwa mobung. Tikologo ga e senywe.”
10
“Mulalo o hlamile motšhene wa go dira ditena woo o sa hlokego meetse a mantši le mohlagase. Meetse a a hlokwa!”
-
“Ga se ra swanela go tlogela dipompi di bulegile meetse a ela,” Jack a realo.
-
“Ke nnete, yo mongwe le yo mongwe o na le maikarabelo a go boloka meetse,” Lulama a fetola.
11
“Ke fetša kanegelo ya ka ka ditaba tša sethuthuthu seo se matlafaditšwego ke hydrogen. Sethuthuthu seo se bitšwa ‘Ahifambeni.’ Sona se hlamilwe ke Mulalo le banyakišiši ba bangwe,” Morutišigadi a realo.
-
“Sethuthuthu sa hydrogen, bjoo ke bohlale bja go fetiša!” Kulani a realo.
-
“Ahifambeni! A re yeng!” Nkoka a realo.
12
“Ee! A re yeng re yo ithutela Boentšenere gomme re hlame dilo tše bohlale,” Kulani a realo.
-
“A re šomišeng Saense le Theknolotši go rarolla mathata gomme re thabe!” Nkoka a realo.
-
“Ke tsebile gore kanegelo ya Mulalo e tla go hlohleletša!” Morutišigadi Mary a realo a bile a myemyela.
13

——Dipotšišo


  1. Na o nyaka go ithutela eng? Ke ka lebaka la eng o nyaka go ithutela seo?
  2. Na o nagana gore ke ka lebaka la eng Mulalo a ile a ba le lerato la Saense le Boentšenere?
  3. Nyakišiša tše ntši ka mehuta ya go fapafapana ya Boentšenere.
  4. Nyakišiša tše ntši ka bahlami ba MaAfrika.
  5. Na dilo tše Mulalo a itlhametšego tšona di ka šireletša tikologo bjang?
  6. Na STEM ke eng? Hlaloša gore ke ka lebaka la eng STEM se le bohlokwa.
  7. Ka ntle le Yunibesithi ya Kapa, hwetša diyunibesithi tše dingwe tše šupa tša Aforika Borwa tše di rutago boentšeneere.
  8. Hlaloša gore ke ka lebaka la eng meetse e le mothopo wo o hlaelelago.
14

——Dipuku tšeo di lego mo tlhahlamanong ye


  • Andile Mji
  • Asnath Mahapa
  • Bongani Mayosi
  • Charlotte Maxeke
  • Mmantsane Moche Diale
  • Mulalo Doyoyo
  • Tebello Nyokong
  • Tshilidzi Marwala
15

——


Kanegelo ye e hlamilwe le go ngwalwa ka polelo ya Xitsonga, e le karolo ya didirišwa tša go bala tša projeke ya Zenex Ulwazi Lwethu ya 2020.
16
Attribution CC BY
Your attribution should include the following:
Title: Dikakanyo tše bohlale tša Mulalo Doyoyo
Author/s: Arnold Mushwana
Translator/s: Dikeledi Queen Shai
Illustrator/s: Thulisile Shongwe
Assurer/s: Connie Makgabo
Language: Sepedi

© Zenex Foundation - Saide 2025

CC BY includes the following elements:
 BY   – Credit must be given to the creator