Ḓuvha ḽa Vhaswa
Zandile Malaza
Simangaliso Sibiya
Tshivenḓa
First paragraphs

——


Fhano Afurika Tshipembe, ḓuvha ḽa 16 Fulwi ndi holodei ine ya vhidzwa Ḓuvha ḽa Vhaswa.
-
Heyi ndi nganea ya ḓivhazwakale ya yeneyi holodei, na zwe zwa itea nga ḽeneḽo ḓuvha nga 1976.
1
“Ni a ḓivha uri ho itea mini nga Ḓuvha ḽa Vhaswa nga 1976?” Makhulu wa mukegulu vha vhudzisa vhaḓuhulu vhavho, Buhle na Vusi.
-
“Ho vha na zwiitea zwa ndeme kha ḓivhazwakale nga ḽa 16 Fulwi ngei Soweto!” makhulu vha ralo.
2
“Ho vha hu nga matsheloni a ḽa 16 Fulwi 1976. Ho vha hu ṅwaha wanga wa u fhedzisa tshikoloni.
-
Heḽo ḓuvha ḽo shandula ḓivhazwakale,” makhulu vha bvela phanḓa.
3
“Ro vha ri vhagudiswa vha zwikolo zwo fhambafhambanaho zwi re Soweto.
-
Ro vha ri tshi khou lugiselela u matsha u bva zwikoloni zwashu u swika Tshitediamu tsha Orlando. Ro vha ro lugiselela u matsha nga mulalo.”
4
“Vho vha vha tshi khou matshela mini?” Hu vhudzisa Buhle.
-
Makhulu vha a ṱalutshedza, “Muvhuso wa tshiṱalula wo vha u tshi khou ri kombetshedza uri ri gude nga Tshivhuru. Ro vha ri sa tendelani na wonoyo mulayo. Ro vha ro sinyuwa zwihulu!”
5
“Ro dzhia vhukando ha u vhofholola vhagudiswa vha vharema vha Afrika Tshipembe.
-
Ro vha ri tshi khou ṱoḓa pfunzo ya khwine. Ro ro ri tshi khou ṱoḓa pfunzo i fanaho vhukati ha vhathu vhoṱhe vha Afrika Tshipembe.”
6
“Ho itea mini?” Vusi u a vhudzisa.
-
“Ro vha ri tshi khou matshela u ya muṱanganoni Tshitediamu tsha Orlando. Vhagudiswa vha zwigidi vho ḓa. Ro vha ro takala nga maanḓa!” Makhulu vha tshi humbula.
7
“Musi ri tshi khou matsha, mapholisa vha ri ṱhasela!
-
Vha posa xasi dza miṱodzi. Mmbwa dzavho dza ri ṱhasela!
-
Ro lingedza u dzula ro dzika na u bvela phanḓa ri tshi khou tshimbila.”
8
“Vha thoma u thuntsha nga zwigidi!
-
Hu na tshinepe tshi re na bvumo tshe tsha tshuwisa ḽifhasi ḽoṱhe.
-
Tshinepe tsha Hector Pieterson o takulwa nga khonani yawe,” makhulu vha amba vho ṱungufhala.
9
“Zwo fhela hani?” hu vhudzisa Buhle na Vusi vha tshi ambela fhasi.
-
Makhulu vha a fhindula, “Matshi wa Soweto wo mbo ḓi phaḓalala shango ḽoṱhe. Vhagudiswa na vhashumi vhanzhi vha dzhenelela.
-
Vhathu ḽifhasini ḽoṱhe vho tikedza vhe vha vha vha tshi khou matsha na u gwalaba.”
10
“Matshi wa Soweto wo vha u wa ndeme kha u lwisana na tshiṱalula. Ro vhidza ḽeneḽo ḓuvha uri ndi ‘Ḓuvha ḽa Soweto’. Ḽo vha holodei nga 1995.
-
Nga vho 1990, ho ṱaniwa zwithu zwa vhutsila zwi takadzaho nga ha matshi wa vhaswa,” Makhulu vha a humbula.
11
“Ṅwaha muṅwe na muṅwe nga Ḓuvha ḽa Vhaswa ḽa Shango ḽoṱhe, vhathu vha Afrika Tshipembe vha ṱhonifha vhaswa vhe vha vhulahwa kha matshi wa 1976.
-
“Ri humbula vhaswa vhe vha thusa u fhelisa tshiṱalula,” Makhulu vha amba vha tshi ḓirwa khana.
12
“Nga Ḓuvha ḽa Vhaswa hu na zwiitea, maguvhanano na dzikhontsati shango ḽoṱhe.”
-
“Ri songo hangwa ḓivhazwakale ya shango ḽashu,” makhulu vha amba vha tshi phetha mafhungo.
-
Vha a ṅwethuwa nahone vha kuvhatedza Buhle na Vusi.
13

——Dzimbudziso


  1. Ndi nnyi ane a khou anetshela nganea, nahone ndi vhonnyi vho thetshelesaho? Ni zwi ḓivha hani?
  2. Vhaswa vha Soweto vho vha vha tshi khou matsha vha tshi ya ngafhi nga ḽa 16 Fulwi 1976?
  3. Vho vha vha tshi khou matshela mini?
  4. Ḽa 16 Fulwi ḽo vha holodei lini, nahone ndi ngani?
14

——Bugu dza tsielano iyi


  • Ḓuvha ḽa Vhupfumedzani
  • Ḓuvha ḽa Mbofholowo
  • Ḓuvha ḽa Vhufa
  • Ḓuvha ḽa Pfaneleo dza Vhathu
  • Ḓuvha ḽa Vhafumakadzi
  • Ḓuvha ḽa Vhashumi
  • Ḓuvha ḽa Vhaswa
15

——


Heyi bugu ya nganea yo itwa na u ṅwalwa nga Luswati, sa tshipiḓa tsha phurodzhekthe ya Zenex Ulwazi Lwethu ya bugu dza u vhala ya 2020.
16
Attribution CC BY
Your attribution should include the following:
Title: Ḓuvha ḽa Vhaswa
Author/s: Zandile Malaza
Translator/s: Tshedza Tlhako
Illustrator/s: Simangaliso Sibiya
Assurer/s: Doris Manyamalala
Language: Tshivenḓa

© Zenex Foundation - Saide 2024

CC BY includes the following elements:
 BY   – Credit must be given to the creator