Omulagiriri W'aŋali Omudungere N’Omwegalulo Gugwe
Zulu folktale
Wiehan de Jager

Luno nj'olugano lw'omusinde oyu balanganga baati Mulongo. Mulongo gaali mufubuka oboneha obulaŋi leha coka n'ali wa muŋuudu. Lwali lulala Mulonga n'aŋiima gaŋulira nagasusuni ni hemba omudugere. Olwaŋulira hino amate gasulula. Gemeerera gahejaheja ohwosa olu gaguduye Nagasusuni eyihaali mu bisaga by'omusaala ŋamungulu. Nagasusuni hatumatuma ni hasagasa ebiitu "chitik, chitik, chitik" oti hani hahubba lubeye. Ni haweene Mulongo nahalengereye hatagiha ohutuumatuuma ni hatiina eri omudugere. Nekola yaaho eri oti yalubeye Nagasusuni hatiinanga pohemerera ohuhahasa haati Mulongo ali huhalondaho batiine eri omudungere.

1

After half an hour, they reached a huge wild fig tree. Ngede hopped about madly among the branches. He then settled on one branch and cocked his head at Gingile as if to say, "Here it is! Come now! What is taking you so long?" Gingile couldn't see any bees from under the tree, but he trusted Ngede.

2

Olufanyuma lw'edakiika oti hani 30 nagasusuni bombi ni Mulongo boliire aŋali omusala jambula. Nagasusuni hejabangulya ni henda Mulongo abone aŋali omudugere. Wayire nga Mulongo sigabonanga aŋali enjuhi aye gamanyire ati nagasusuni saŋanga hudulinga. Nagasusuni gaali geguliye esiina mu hulagirira aŋali omuddugere. Gamanyanga aŋali agayali agabba era agalimo omudugere ogunyunyula oti hi.

3

Mulongo gataaye ebyoma bibye ebigatambisanga mu huŋiima ŋamusaala ogwo omujambula. Gateenya obuhwi gaŋambya omuliro. Omuliro ni gwahena ohuŋamba gatamo olusaala olwebihula mu hwaduha. Olusaala olwo ni lwaŋamba omuliro galuŋambiiye ameeno ganiina ni nalwo hu jambula.

4

Amangu ago gaŋulira enjuhi ni jisingirira mu kombe. Gaŋeega ati "Nga hiraŋi era nga nenda obuŋoomi w'omudugere." Ni gola ŋakoombe amangu ago gasosolya olusaala oluliho omuliro mu kombe. Enjuhi Japwanguha mu koombe n'obusungu obutasoboha.

5

Enjuhi ejisinga obungi ni jahena ohutula Mulongo gahubya mu kombe gatusangamo abiyali. Egayali gaali gabba atenga gahenuluha omudugere leha huleha. Agandi galimo n'ebyana. Enjuhi ejindi jamulumirengaho aye sigabifaho. Ogugwe gwali gwahuta biyali mu hisaŋu ehi gaali nahyo nahyambaye mwigosi ni hireerejera hu hifuba. Ni gahena ohusohona ebiyali mu kombe ganihuha polapola.

6

Nagasusuni n'esuubi eryene eringi galengerera Mulongo n'ahola ebi ahola. Ahayuni hano habihiya mwideŋo omwo ni henda Mulongo ahadanyireho aŋo oguyali ogwijuyemu ebyana by'enjuhi n'obulimbo. Wahawene nagasusuni ni hatuuma tuuma husaga j'emisaala mwideŋo. Mulongo ganinuhanga eno hosi hesenda ohwola ni hagwa hwibale ohupihupi n'omusinde ono. Haali aŋo ni haguujiriye omugabo gwaho ng'olu sambo yaali ti omulagiriri afuna ahasiimo.

7

Nehabona Mulongo gesimihisya muliro abugula ebitamba bibye nga geterayo yingo galeha ahayuni nago huhyerere. Nagasusuni hagululuha hagwa hwibale eryali emutwe w'omuŋimi ono Mulongo hamulengerera. Mu busungu owene obungi habobogana ni haloma hati, "Vic-torr! Vic-torr!" Kyoka Mulongo gemeerera gahaŋaasa ahayuni nga adyadyaliha. Gahena gahaloma ati "Meeri olwo weesi wendaho ahatu? Ha! Kaho nj'ani aholire omulimo gwosigwosi era galumiwa n'ohulumiwa n'enjuhi? Lwahina ngabana ni neewe omudugere omulaŋi guti hanayinangewe? Ŋwaŋo oje wendule ehy'egulo ehindi!" Mulongo gahena geswanyulya era gasimbuha gahadahada ni gesonia engeri eyi otabonangaho! Nagasusuni gebuusa lwahina omusinde ono abwaga ekola ekale eyohusiima ahuholeye ehiraŋi! Nagasusuni hano sinjahaali ni habula maani era nabuli mu ngeli haali haja hwesasusa.

8

9

Nagasusuni galindaho ni getegeresa omusinde ono ohuhena emyesi migerere jiiti koniŋo gahejayo omwegalulo. Ni ŋabitireŋo esabbiti nj'ejo Mulongo nindi gaŋulira ahanagasusuni ni hemba eby'omundugere. Olwohuba Mulongo gaali ahihebulira ebiraŋi ebigafuna huluutuyira, genyoheramo hyaja ohulusa galonda ahayuni nago. Nagasusuni ni hahena ohwebodoosa edeŋo halehera ohwemba olwembo lwaho olwa "chitik-chitik-chitik" nga hagwa hugusala oguŋwa ogubba. Nga Mulongo aloowosa ati, "Paaŋo" era galoma ati "Ekombe etehwa ohuba mu gusaala guno." Ohutahena biseera Mulongo gaŋambya muliro nga bulijo olusaala lulwe olwaduha obulaŋi naluŋambihise ameeno ganina omusaala. Ahanagasusuni ho hehaaye nalengerera ebija mu moni.

10

11

Mulongo ganiinanga eno pogeŋunja lwahina saŋuliraho njuhi ni jisingirira hyabulijo. Ng'aŋo aŋeega ati "Aŋaliri aŋo ekombe eri ŋale mu gati mu hisaala" Ebiŋeego bibye byosi byosi byali hu huniina n'ohubuŋoomi w'omudugere. Gaja ohuhebuhilira ali ŋalala n'engwe. Engwe yino yaali eri huŋungulaho olw'obudembi wohuŋiima ehyohulya owiire buli huno. Habuhyabuhya engwe yino hiisi mu muusi yaŋumuliranga mu hisaala hino ehiyendanga oti hi. Mulongo ni gesinduha. Ohwingiririra ero ly'engwe hwayeŋunyisa era hwayiŋambya n'obusungu. Engwe siyahoma hu huminyaala hwongene aye yaasama yahenamo ageeno gayo agoogi yahena yatumira hu musinde ono yamuŋalaŋala amadete mu moni mwosimwosi.

12

13

Mulongo gahayahayana ohuninuha ehyaŋwawo gerehula gehubba ŋaasi. Wahaŋuliye omufuuma. Gabbwagiha amagumba agaŋeraho. Yade nga Mulongo gaali n'obubbwagihi galomire ati "ŋano ŋafiira muloge." Gaduluma nj'olu hiŋangiha ekabi endani n'eri ti engwe siyamulondaho. Oba yaali ehiiri ndembi oba yasalaŋo husalaŋo ohutamubbinga si humanyire. Emamba j'amadete agengwe yaŋala Mulongo sijamuŋwaho obulamu buwe wosi wosi. Nagasusuni gegalula era Mulongo sigagobolayo hulonda mulagiriri w'aŋali omudugere yeesi.

14

Ni naŋo, abaana ba Mulongo n'abejihulu babe ni baŋulira ebyaliŋo behiise eŋono mu hayuni aho. Ohuŋwa olwo hiisi olubajasa enjuhi baleheraho aŋo nagasusuni ehitundu hy'ehiyali ehirimo ebyana.

15
You are free to download, copy, translate or adapt this story and use the illustrations as long as you attribute in the following way:
Omulagiriri W'aŋali Omudungere N’Omwegalulo Gugwe
Author - Zulu folktale
Translation - Bukheye Mulongo Christopher
Illustration - Wiehan de Jager
Language - Lunyole
Level - Read aloud